Δευτέρα 3 Νοεμβρίου 2008

Ένας ορθολογιστής εξομολογείται...

Με αφορμή την σαρκαστική ερώτηση ενός φίλου για το πως πέρασα το Halloween, την γιορτή των νεκρών ουσιαστικά με κάποιες συγγένειες στο δικό μας καρναβάλι, και που δεν γιορτάζω, ανέπτυξα κάτι πουμε προβλημάτιζε από καιρό και που τελευταία μπόρεσα να κάνω συγκεκριμένο λόγο.
Ως ορθολογιστής, όχι ότι έχω την ορθή λογική αλλά ότι προσπαθώ να δω μέσω της λογικής ορθά τα πράγματα, οφείλω στον εαυτό μου να τα δημοσιεύσω όλα αυτά. «Μόνο ο ανόητος εμμένει στις απόψεις του χωρίς λόγο» και ελπίζω ότι δεν είμαι τέτοιος.
Στις μέρες μας που η επιστήμη εξελίσεται με ρυθμούς ραγδαίους και η τεχνολογία υτην εφαρμόζει άμεσα στην ζωή των ανθρώπων εύλογα αναρωτιέται κανείς, κάποιος που δεν πιστεύει ουσιαστικά, τι ρόλο ύπαρξης έχει η θρησκεία σήμερα.
Προσωπικά ενώ δεν έβρισκα πραγματικό ρόλο πάντα υπέθετα ότι υπήρχε μια ανάγκη που εκπληρώνει ή πιο σωστά που οι άνθρωποι περιμένουν , συνήθως υποσεινήδητα να εκπληρώσει.
Τι είναι όμως αυτό το ακατανόητο που πιέζει πολλούς ανθρώπους να κινηθούν προς τη θρησκεία, να νιώθουν την ανάγκη να «αναγεννηθούν» και να πλησιάσουν την «αλήθεια».
Το κλειδί νομίζω ότι βρίσκεται στην ψυχή, στον ορισμό όπως προσπαθώ να δώσω μέσα από το πρίσμα της πραγματικότητας, της εμπειρίας και της επιστήμης.
Ο ορθολογισμός ως λειτουργία του συνεισητού εγώ ενώ μπορεί να εξησει τον κόσμο και να προωθήσει την γνώση την τεχνολογία κλπ , εντούτοις δεν δύναται, όχι να χειραγωγήσει, αλλά ούτε εξηγήσει ή να καταλάβει την λειτουργία του ασυνείδητου που χτίζεται ουσιαστικά απόντος του συνειδητού λογικού εγώ
( http://kopria.blogspot.com/2008/11/blog-post.html )
και τελικά αυτό το ασυνείδητο λόγω της έλειψης επικοινωνίας αναπτύσεται μόνο του, σε πολλές περιπτώσεις δημιουργώντας «σχιζοφρενικές» τάσεις στο άτομο που αντανακλούνται και στον πολιτισμό του.

Τι είναι αυτό που λείπει από τον σύγχρονο άνθρωπο; Μα να επικοινωνήσει με την «ψυχή του» με το, ακατανόοητο συνήθως αλλά ισχυρό και πιεστικό αφόρητα όταν προσπαθούμε να μη το λάβουμε υπ’όψην μας, ασυνείδητο.

Ο τρόπος είναι τόσο απλός όσο και χαώδης, λογικός στην αντίληψη αλλά ακατανόητος, κυρίως για μας τους ορθολογιστές, στην πράξη του. Είναι η πράξη του συμβολισμού. Μια διαδικασία ενεργειών που ενώ δεν λένε τίποτα στο λογικό και ενσυνείδητο Εγώ, παρόλα αυτά μέσα από την ιεροτελεστία συμβολίζει και αποσυμβολίζει την πραγματικότητα με συναισθήματα.

Εκεί στην πραγματικότητα βρίσκεται η ανάγκη ύπαρξης της θρησκείας και γι'αυτό υπάρχει μαζί με τον άνθρωπο, όχι λόγω ύπαρξης ανώτερης δύναμης αλλά λόγω ανάγκης επικοινωνίας με το εσωτερικό ασυνείδητο μας, γι α να αισθανθεί τον κόσμο, να εκφραστεί μέσα από συναισθήματα, να κάνει τον άνθρωπο να νιώσει, και πέρα από το να κατανοήσει να βιώσει.

Οι θρησκείες σε αυτό τα κατάφεραν περίφημα, γιατί άφησαν να βγει από μέσα το συναίσθημα, ο «φυσικός» εαυτός, ο κρυμένος και βαθύς, αυτός που που «όταν λέει να χαίρεσαι, χαίρεσαι και όταν λέει να πονάς, πονάς» (Φ.Νίτσε) και κωδικοποίησε τα γενικά και παρόμοια ώστε να δημιουργεί το συλλογικό ασυνείδητο της κοινότητας, αλλά και αφήνοντας την κάθε προσωπική ιδιαιτερότητα να εκφραστεί, είτε ιδιαιτέρως(προσωπικες θεότητες, ήρωες κλπ), είτε δημοσία(όργια κλπ) αφήνοντας το προσωπικό να βρει την δική του ισοροπία και ενεργώντας συνδετικά στην κοινοτική ισορροπία συντηρώντας ένα συλλογικό ασυνείδητο ισορροπημένο και από τα επιμέρους και σαν σύνολο.

Εδώ είναι το πρόβλημα των δογματικών θρησκειών διότι κάτω από το πρίσμα του δόγματος ευνουχίζουν την προσωπική θεώρηση, που είναι και η βασικότερη στην ισορροπία και την ψυχική υγεία. Αυτό γίνεται διότι τυποποιούν και περιχαράζουν την ιεροτελεστική-συμβολική έκφραση ανακόπτωντας την επικοινωνία με το κάθε έκαστο ασυνείδητο αφού περιορίζουν τον τρόπο και μάλιστα καταδεικνύοντας το «σωστό» όρος που είναι, από την φύση του περιοριστικός.

Στον αντίποδα οι ορθολογιστές, σαν εμένα, στην προσπάθεια να κατανοήσουν απαξιώνουν και συντρίβουν κάτι που δεν επιδέχεται κατανόησης αλλά βίωσης και απελευθέρωσης. Όσο και να κατανοεί τι σημαίνει ένα συναίσθημα, από ποιούς βυθούς πηγάζει και σε ποιά διάθεση τον οδηγεί, δεν μπορεί ούτε να το ελέγξει ούτε να το κοινωνήσει διότι αρνείται τον τρόπο του.

΄Ισως οι πρώτες θρησκευτικές-λατρευτικές-ιεροτελεστικές ενέργειες τουανθρώπου ήταν πιο αποτελεσματικές σε αυτό που κοινωνούσαν διότι η ίδια η φύση του ανθρώπου θήτευε στο φυσικό της περιβάλλον που δίδασκε τον τρόπο βίωσης.

Το δόγμα από τη μια και η προσπάθεια κατανόησης μόνο από την οπτική του ενσυνείδητου κατέστησαν ανάπηρη την προσωπικότητα.

Ίσως δεν έχει σημασία να κατανοούμε κάτι, ίσως να είναι τόσο πολύπλοκο όσο και χαοτικό που να μην μπορούμε, ίσως απλώς πρέπει να χαλαρώσουμε και να αφουγκραστούμε αυτό που συναισθανόμαστε.

Να εξελιχθούμε σε λογικο-συναισθηματικές ενιαίες οντότητες, με τον τρόπο του ο καθένας. Να ξανα-ανακαλύψουμε το συμβολισμό της φύσης μας...

Σαν απάντηση στο σχόλιο του καλού φίλου Διόδοτου θα ήθελα να πρόσθέσω ότι δεν λέω τι είναι η θρησκεία ή πως λειτουργεί. Προσεγγίζω ανάποδα το θέμα. Ο άνθρωπος έχει κάποιες ανάγκες (εν προκειμένω συμβολισμών) που απορρέουν από την ίδια του τη φύση και η "θρησκεία" (ως σύστημα συμβολισμών και ιεροτελεστιών) μπορεί και τις καλύπτει. Το πως από μια ανάγκη εξελίσεται ένα φαινόμενο (όπως της διαπλοκής εξουσιών ή/και της εκμετάλευσης) είναι άλλο θέμα...

5 σχόλια:

ΔΙΟΔΟΤΟΣ είπε...

Περί τού τί είναι η θρησκεία, έχει αποφανθεί η ψυχανάλυση εδώ και, τουλάχιστον, ογδόντα χρόνια. Μια ματιά στο "Μέλλον μιας Αυταπάτης" τού Φρόυντ θα πείσει (τουλάχιστον όσους είναι επιστήμονες και όχι απλώς πτυχιούχοι κάποιας ανώτατης σχολής).
Πάντως η θρησκεία δεν έχει καμία σχέση με το Ασυνείδητο αλλά, με το απόλυτο Συνειδητό. Επ' αυτού έχει επίσης αποφανθεί η ψυχανάλυση. Το λέω αυτό γιατί η σύνδεση θρησκείας-Ασυνειδήτου "φοριέται" πολύ από τους αδαείς και ουσιαστικά προσδίδει "βάθος" -και άλλοθι- σε μια απολύτως συνειδητή αυταπάτη.
Για να δώσω μια ιδέα τού τί είδους αυταπάτη είναι η θρησκεία δείτε ένα κλασικό κείμενο του Μαξ Στίρνερ, όπου υποστηρίζεται ότι η θρησκεία δεν είναι τίποτε άλλο από ένας φτωχός συγγενής τής Τέχνης.Το προφητικό αυτό κείμενο το προσυπογράφει και το επεκτείνει η Ψυχανάλυση που λέγαμε: http://www.scribd.com/doc/2224617/-

ΥΓ. Ιερατεία διέθεταν και διαθέτουν όλες ανεξαιρέτως οι θρησκείες, της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης. Τα εκάστοτε ιερατεία ενδιαφέρονταν ανέκαθεν μόνο για τις «ιερές» περιουσίες τους. Η αρχική στάση του δελφικού μαντείου κατά τη διάρκεια της περσικής εισβολής το 480 π.Χ. προέτρεπε τους Αθηναίους όχι μόνο να μην αντισταθούν στους Πέρσες αλλά να …εξαφανιστούν από προσώπου γής –ο δεύτερος, ειρωνικός, χρησμός περί «ξυλίνων τειχών» δόθηκε μόνο μετά από επιμονή τού Θεμιστοκλή, ο οποίος, ως μή θρησκόληπτος, τόν χειρίστηκε με πανουργία αντάξια των ομηρικών θεών. Ας κάνουμε τις συγκρίσεις με την τουρκόφιλη στάση του χριστιανικού πατριαρχείου το 1453 αλλά και το 1821, όπου και πάλι οι επαναστατημένοι Έλληνες απαίτησαν από τον κλήρο να τηρήσει ευνοϊκή στάση, κάτι που ο τελευταίος έκανε με την ίδια ιερατική διπροσωπία. Αλλά και με την γερμανόφιλη στάση των «αγιορειτών» το 1941.

ΔΙΟΔΟΤΟΣ είπε...

Όταν μιλάω για αδαείς που συνδέουν την Θρησκεία με το Ασυνείδητο, εννοώ "αδαείς" με πεντακόσια εισαγωγικά. Οι οποίοι στην πραγματικότητα γνωρίζουν πολύ καλά τί είναι θρησκεία και προσπαθούν να θολώσουν τα νερά για τους υπόλοιπους, που θέλουν να ψάξουν το θέμα. Σε αυτά τα θολωμένα νερά έψαχνα κι εγώ κάποτε. Υπήρξα δηλ. αδαής -αλλά, χωρίς εισαγωγικά.

kopria είπε...

Δεν λέω τι είναι η θρησκεία ή πως λειτουργεί φίλε μου.
Προσεγγίζω ανάποδα το θέμα. Ο άνθρωπος έχει κάποιες ανάγκες (εν προκειμένω συμβολισμών) και η "θρησκεία" μπορεί και τις καλύπτει. Το πως από μια ανάγκη εξελίσεται ένα φαινόμενο είναι άλλο θέμα.

ΔΙΟΔΟΤΟΣ είπε...

Πολύκαρπε, κι εγώ για το ίδιο πράγμα μιλάω. Και το ποδόσφαιρο ανάγκες καλύπτει . Εννοώ ότι τίς καλύπτει κυριολεκτικά. Δηλ. τις θάβει, τίς πνίγει και τίς διαστρέφει. Όπως η θρησκεία.
Εν προκειμένω, η ανάγκη για συμβολισμούς καλύπτεται από την Τέχνη. Τόσο από την "πρωτόγονη", των σπηλαίων, όσο και από την μεταγενέστερη.
Η θρησκεία ανέπτυξε μια ιδιαίτερη συμβολιστική , όπου ο άνθρωπος έχει διαχωριστεί και αποξενωθεί από το σύμβολο που ο ίδιος δημιούργησε. Παραθέτω λίγο από το εκπληκτικό κείμενο τού Στίρνερ:

«Από τη χρονική στιγμή που ο άνθρωπος υποψιάζεται πως ενυπάρχει μια άλλη πλευρά του εαυτού του μέσα του, και ότι δε βρίσκεται πλέον στην απλή φυσική του κατάσταση, προχωρεί στο να διαχωρίσει τον εαυτό του σ’ αυτό που είναι και σ’ αυτό στο οποίο πρέπει να εξελιχθεί. Όπως ακριβώς ο έφηβος είναι το μέλλον του αγοριού, και ο ώριμος άνδρας το μέλλον του αθώου παιδιού, έτσι κι αυτή η άλλη πλευρά του είναι ο μελλοντικός άνθρωπος που βρίσκεται στην άλλη πλευρά της παρούσας πραγματικότητας. Από την αυγή αυτής της υποψίας, ο άνθρωπος αγωνίζεται και αδημονεί για τον άλλο άνθρωπο του μέλλοντος, και δε θα ησυχάσει μέχρι να ατενίσει τον εαυτό του με την μορφή του άλλου, της άλλης πλευράς του. Αυτή η μορφή ταλαντεύεται μέσα του για πολύ καιρό: τη ψηλαφίζει μονάχα σαν μια δέσμη φωτός στο εσώτερο σκοτάδι του, που εξαπλώνεται αν και δεν έχει ακόμα καθορισμένη μορφή η περίγραμμα. Για μια μακρά περίοδο, μαζί με άλλους τυφλούς και βωβούς που ψηλαφίζουν αυτό το σκοτάδι, η καλλιτεχνική διάνοια αναζητεί να εκφράσει τούτο το προαίσθημα. Αυτό που κανείς άλλος δεν καταφέρνει να κάνει, το πετυχαίνει, παρουσιάζοντας την ανυπομονησία, την αναζήτηση της μορφής, και ανιχνεύοντας το σχήμα του δημιουργεί έτσι το Ιδανικό […] Ο άνθρωπος συσχετίζει μόνος του θρησκευτικά το Ιδανικό που χάραξε η καλλιτεχνική δημιουργία, με το δεύτερο εξωτερικευμένο Εγώ όπως με ένα Αντικείμενο. Εδώ εδράζει όλη η αγωνία και οι αγώνες των αιώνων, γιατί είναι επίφοβο να βρίσκεται κανείς εκτός του εαυτού του, αντιμετωπίζοντας τον ως αντικείμενο, χωρίς να ενωθεί με αυτό και ως ένα αντικείμενο τοποθετημένο απέναντι και ενάντια στον άνθρωπο ικανό να εκμηδενιστεί εκμηδενίζοντας ταυτόχρονα και τον ίδιο […] η θρησκεία υφίσταται μόνο με αυτόν το διαχωρισμό […] Η πνευματική του ύπαρξη (σ.σ.: του θρησκευτικού κόσμου) δεν έγκειται στη λογική (αιτιολόγηση) αλλά στην παραδοχή (πίστη). Η θρησκεία είναι ζήτημα παραδοχής».

«η τέχνη είναι το ξεκίνημα, το Άλφα της θρησκείας, μα είναι επίσης και το τέλος της, το Ωμέγα. Ακόμα περισσότερο είναι η συντροφιά της. Χωρίς την τέχνη και τον ιδεαλιστικά δημιουργικό καλλιτέχνη η θρησκεία δε θα υπήρχε, αλλά όταν αυτός ο καλλιτέχνης επανοικειοποιείται την τέχνη του, η θρησκεία κατακρημνίζεται […] η τέχνη γεννά διαχωρισμό, τοποθετώντας το Ιδανικό πέρα και ενάντια στον άνθρωπο. Αυτή όμως η άποψη, που διήρκεσε τόσο πολύ, ονομάζεται θρησκεία, και θα διαρκέσει μέχρι ένα μόνο απαιτητικό μάτι να σύρει το Ιδανικό πάλι μέσα και το κατασπαράξει».

«η τέχνη θα παρασταθεί στον ενταφιασμό της θρησκείας. Ήρεμη και σίγουρη, η τέχνη θα διεκδικήσει τον εαυτό της για μια ακόμα φορά, κι έτσι θα στερήσει από το Αντικείμενο (σ.σ.: το Ιδανικό, τον «θεό») την αντικειμενικότητά του, την «άλλη πλευρά» του, και θα το απελευθερώσει από την μακρόβια θρησκευτική του φυλακή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η τέχνη δεν θα εμπλουτίσει το Αντικείμενο για μια ακόμα φορά αλλά θα το καταστρέψει ολοκληρωτικά. Διεκδικώντας την δημιουργία της, η τέχνη ξαναβρίσκει τον εαυτό της και ανανεώνει τη δημιουργική της δύναμη. Εμφανίζεται, στην παρακμή της θρησκείας, σαν μια λεπτομέρεια με όλη τη σοβαρότητα της παλιάς πίστης, μια σοβαρότητα με περιεχόμενο που η θρησκεία πλέον έχει χάσει, και η οποία πρέπει να επιστρέψει στον χαρούμενο ποιητή. Πλέον η θρησκεία εμφανίζεται σαν μια γελοία κωμωδία»

«το θρησκευόμενο άτομο ενδιαφέρεται μόνο για τις “αποδείξεις της ύπαρξης του θεού” διότι βιαστικά καθώς δέθηκε στον κύκλο της πίστης, φύλαξε εσωτερικά την ελεύθερη κίνηση της κατανόησης και υπολογισμού. Εδώ, λέγω, το πνεύμα εξαρτημένο από ένα αντικείμενο, ζητά να το ερμηνεύσει, να το εξερευνήσει, να το νιώσει, να το αγαπήσει κ.ο.κ.. Επειδή δεν είναι ελεύθερο και απ’ τη στιγμή που η ελευθερία είναι η προϋπόθεση της διάνοιας, το θρησκευτικό πνεύμα δεν είναι εμπνευσμένο. Η εμπνευσμένη ευλάβεια δεν είναι πιο λαμπρή από κάθε άλλη βλάβη. Η θρησκεία είναι πάντα φιλόξενη για τους ανόητους, και κάθε μή δημιουργικός μπούφος μπορεί και θα έχει πάντα μια θρησκεία, καθώς η απουσία δημιουργικότητας δεν φαίνεται να παρακωλύει την ισόβια εξάρτηση».

kopria είπε...

Συμφωνώ εν γένη φίλε. Παρόλα αυτά θα επιμείνω όχι για τη θρησκεία όσο για την αυτή ανάγκη του συμβολισμού, και να πω ότι δεν είμαστε και δεν μπορούμε να είμαστε καλλιτέχνες. Επίσης δεν μιλώ για θρησκεία με όρους σημερινούς αλλά περισσόερο για λατρευτικές εκδηλώσεις, είτε προσωπικά και "αιρετικά" είτε σαν κοινότητα. Άντε να ζωγραφίσει όλη η κοινότητα μαζί.

Πέρα απ'αυτό, για να μπορεί α υπάρχει αυτό που λέω χρειάζεται τρομακτική ανεκτικότητα, πράγμα που στις θρησκείες δεν υπάρχει.


Επίσης, δεν μπορεί να είναι taboo οποιαδήποτε λέξη ή σκέψη. Αν η θρησκεία δημιουργήθηκε λόγω (και) αυτής της ανάγκης τότε αποτελεί ένα τμήμα της εξέλιξης. Αν αποκόπηκε από τον αρχικό της ρόλο και δυναστεύει είναι θέμα αυτών που την αποδέχονται να την απορρίψουν.
Παραπέρα, η εξέλιξη θα προχωρήσει προς τον δρόμο που "θέλει" άσχετα το προς προσπαθούμε να επηρεάσουμε ή εν πάση περιπτώσει προς κάποα συνισταμένη κατεύθυνση, αφού ως γνωστό κανεις δεν κατέχει την αλήθεια αλλά την εφευρίσκει.

Τέλος, αν παρατήρησες, στο κείμενό μου δεν υπάρχει τίποτα υπερ ή μετα φυσικό που να παραπέμπει σε γνωστές θρησκευτικές νόρμες...

Συνολικές προβολές σελίδας