Δεκεμβριανά 2008

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί ένα κεφάλαιο από το βιβλίο που γράφω "Δημοκρατία αυτή η άγνωστη... κρίση". 

“Sweet child in time, You’ll see the line

The line that’s drawn between, The good and the bad

See the blind man, shooting at the world

The bullets flying, they taking toll

Child in time – Deep Purple

Κεφάλαιο 4

Δεκεμβριανά 2008

Η αλλοτρίωση του ανθρώπου από αξίες και ιδεολογίες φαίνεται ότι αποσαθρώνει πιο γρήγορα και καίρια αυτούς που πια έχουν ενσωματωθεί στο σύστημα από διάφορες θέσεις. Οι περισσότεροι που απλώς «κοιτούν την δουλειά τους» και γίνονται «νοικοκυραίοι» μεταλλάσσονται τόσο πολύ στην φύση αυτού που ο Αριστοτέλης ονομάζει «πολιτικό ον», ώστε καταντούν σε περιόδους αναταραχής να γίνονται θερμοί υποστηρικτές ενός συστήματος που πολεμά τα ίδια τους τα παιδιά, όταν αυτά πράττουν την πιο φυσική, τολμηρή και ευγενή πράξη: Να αμφισβητήσουν.

Η διατήρηση της καθεστηκυίας τάξης που προσφέρει ασφάλεια έναντι ενός αγνώστου μέλλοντος είναι πιο δυνατή από την ύπαρξη Δημοκρατίας. Μιας Δημοκρατίας που βασικό της συστατικό είναι η διαρκής αμφισβήτηση της ορθής λειτουργίας της.

Εκείνες τις ημέρες του Δεκέμβρη του 2008 θα έπρεπε να φτάνει για εμάς τους μεγαλύτερους, αυτούς που είχαν κατακτήσει – έτσι νόμιζαν τουλάχιστον – μια μεσοαστική θέση σε ένα σύστημα που θεωρούσαν ότι λειτουργούσε και μάλιστα χωρίς εναλλακτική, μια βόλτα στο ταραγμένο κέντρο. Να αναμιχθεί με τους δεκαπεντάχρονους και αντί να σταθεί κριτικά και με την αλαζονεία της ηλικίας απέναντί τους, να προσπαθήσει να ενεργοποιήσει το κολοβωμένο από τους συνεχείς συμβιβασμούς συναισθηματικό όργανο. Τα έντονα συναισθήματα που θα προσλάμβανε θα ενεργοποιούσαν τα αντανακλαστικά που θα έπρεπε ως πολιτική προσωπικότητα να έχει πάντα οξυμένα. Τότε θα αναρωτιόταν που κάνει λάθος ο ίδιος και το σύστημα που υπερασπίζεται. Θα αναρωτιόταν γιατί στην κορυφή των προτεραιοτήτων του κυριαρχούν ο καταναλωτισμός, η φοβική ανάγκη για ασφάλεια και υποταγή σε έναν άκρατο υλισμό, που το μόνο που ζητά ως αντάλλαγμα είναι η ελευθερία του.

Όλα αυτά βέβαια οι έφηβοι δεν τα σχηματοποιούσαν με τη λογική για να τα εκφράσουν. Ξεχείλιζαν μέσα από τα μάτια τους σαν συναίσθημα και σαν απαίτηση της ίδιας της φύσης του είδους μας.  Αν καταφέραμε να ευνουχίσουμε αυτή τη ρώμη της νεολαίας μας τότε ο αφανισμός του πολιτισμού μας θα έρθει ως φυσική συνέχεια.

Θα ήθελα εδώ να κάνω μια παρένθεση και να ασχοληθώ με τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 κάνοντας μια αποτίμηση. Η προσέγγιση είναι προσωπική και δεν θα ασχοληθεί με θεωρίες συνομωσίας, ανεξαρτήτως αν αληθεύουν ή όχι. Αυτό που θέλω να αποδώσω είναι το πως εξέλαβα την αντίδραση των ανθρώπων που συμμετείχαν, συναισθηματικά – είτε ενεργά είτε όχι, είτε από την πλευρά αυτών που κατέβηκαν στο δρόμο είτε όχι, είτε επιδοκίμαζαν είτε όχι. Το κάνω αυτό θεωρώντας ότι, ασυνείδητα, τα Δεκεμβριανά του 2008 ήταν η ενστικτώδης αντίδραση, κυρίως της νεολαίας έναντι της λαίλαπας που θα ακολουθούσε το 2010.

Τι έγινε λοιπόν το Δεκέμβρη του 2008;

Τα Δεκεμβριανά του 2008 ήταν ΕΞΕΓΕΡΣΗ πέραν πάσης αμφιβολίας. Μια εξέγερση που διοχετεύτηκε σε ένα θυμικό μιας κοινωνίας που δεν δίνει κανένα όραμα στους νέους της, εκτός από την αγοραία προοπτική της οικονομικής επιτυχίας (μιας επιτυχίας που τελικά εξελίχθηκε σε όλεθρο).

Η βία ασκήθηκε πρωτίστως από την ασυλία των κυβερνώντων προς εαυτούς και ημετέρους.  Βία ήταν η κάλυψη και η συνενοχή στο πλιάτσικο του δημόσιου χρήματος.

Θυμόμαστε τα θέματα της επικαιρότητας της εποχής με τα συνεχόμενα σκάνδαλα. Αυτό κατέδειξε και πόσο είναι στην πραγματικότητα αποκομμένη η λαϊκή βούληση από τους ασκούντες την εξουσία που βρίσκονται στην κυριολεξία σε έναν κόσμο δικό τους (και αυτό τελικά έκανε τα συμφέροντα των κυβερνώντων αντίθετα και εχθρικά προς τον Λαό).

Όσοι κατάφεραν εκείνη την εποχή να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος – έστω δυνητικό – του τι συμβαίνει, είτε κομματικοί σχηματισμοί, είτε θεσμικοί είτε η διανόηση, δεν ήταν ικανοί να διοχετεύσουν την ακατέργαστη οργή και το θυμικό που θα καθοδηγούσαν την εξέγερση σε πιο δημιουργικά μονοπάτια.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έκαναν ότι μπορούσαν για  να ενεργοποιήσουν τα συντηρητικά ανακλαστικά της κοινωνίας, κυρίως μέσω του φόβου και της ποινικοποίησης των όποιων φωνών μιλούσαν για εξέγερση και για μια ευκαιρία ώστε να απαιτηθούν ή να επιτευχθούν πραγματικές συστημικές αλλαγές. Η προσπάθεια αυτή αποκαλύπτει έναν ρόλο ύποπτο, υποκείμενο σε συμφέροντα και ιδεολογήματα, και πάντως μακριά από τη διαδικασία ενημέρωσης του κοινού.

Τα παραπάνω συμπεράσματα στηρίζει η ροή των γεγονότων και της υφέρπουσας νοσηρής ατμόσφαιρας που δηλητηρίαζε την πολιτική ζωή του τόπου.

            Στις 6-12-2008 ένας έφηβος, ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος δολοφονήθηκε στην συνοικία των Εξαρχείων από έναν ειδικό φρουρό και όπως έδειξε η δικαστική διαδικασία, ο αστυνομικός πυροβόλησε αναίτια προς το πλήθος σε μια έξαρση κατάχρησης εξουσίας, αλαζονικής χρήσης ισχύος και στρεβλής-διεστραμμένης αίσθησης καθήκοντος.

Οι συμβολισμοί είναι πολύ ισχυροί σε κάθε κοινωνία. Ο συμβολισμός του συγκεκριμένου γεγονότος ενεργοποιεί στο συλλογικό ασυνείδητο της νεολαίας μια ασφυκτική ανάγκη αντίδρασης. Ο αστυνομικός συμβολίζει την ισχύ του κράτους. Μια ισχύ που δεν διστάζει να τη μετατρέψει σε δολοφονική βία απέναντι στο ίδιο το μέλλον της χώρας. Η έννοια κράτους, χώρας και βίας συγχέονται σε μια έννοια εχθρική προς κάθε μέλλον. Η προσπάθεια συγκάλυψης του γεγονότος από την πρώτη στιγμή, δείγμα διαπλοκής μεταξύ των θεσμοθετημένων εξουσιών, αποκαλύπτει την κατάλυση του δικαίου και της Δημοκρατίας. Η καθεστηκυία τάξη, ως νέος Κρόνος, δεν διστάζει να φάει τα παιδιά της για να εξαλείψει την θέληση για συστεμικές αλλαγές σε αυτούς που τους δημιουργεί αποστροφή η βαλτωμένη πραγματικότητα.

Κατόπιν τα πράγματα κινούνται μάλλον φυσικά. Στην Αθήνα, στην Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στο Αγρίνιο, στα Γιάννινα, στην Μυτιλήνη, στην Κομοτηνή, στον Βόλο και τη Λάρισα ξέσπασαν επεισόδια, ταραχές που μπορούν να χαρακτηριστούν και ως εξεγέρσεις χωρίς σκοπό και αιτήματα, όπως εξ αρχής φαίνεται. Είναι όμως έτσι;

Οι αναλύσεις των ειδικών και των «ειδικών» (κυρίως των δεύτερων) ήταν πολλές. Το πρόβλημα και με τους δύο είναι ότι συνήθως δεν έχουν πια καμία σχέση με την κοινωνία και το αίσθημα που υπάρχει στο συλλογικό της ασυνείδητο.

Πολλοί ήδη λένε ότι στα Εξάρχεια, λόγω της ιδιότυπης εξάπλωσης του αντί-εξουσιαστικού χώρου, ήταν αναμενόμενο, τουλάχιστον στατιστικά, ένα τέτοιο γεγονός. Απ’ όσο μπορώ να καταλάβω όμως ο αδικοχαμένος έφηβος δεν ήταν του χώρου αυτού (όχι ότι θα είχε και σημασία), ούτε απείλησε τη ζωή του αστυνομικού ώστε αυτός να βρεθεί εν αμύνη.

Η αστυνομία δεν είναι και ο πλέον αξιόπιστος θεσμός στην Ελλάδα. Από τον καιρό της επτάχρονης δικτατορίας είναι καταδικασμένη στην συνείδηση του λαού για τον ρόλο του ιδεολογικού φρουρού που έπαιξε. Με διάφορες υποθέσεις που έχει χειριστεί με ύποπτο τρόπο, έχει καταφέρει από μόνη της να καταπέσει ηθικά απέναντι στον πολίτη. Καίριο και κύριο πλήγμα είναι η ενοχοποίηση ανθρώπων σε διαδηλώσεις και πορείες, υπόθεση ζαρντινιέρας, υπόθεση πράσινων παπουτσιών, υπόθεση ενοχοποίησης φοιτητή στη Θεσσαλονίκη κλπ, που την ανάγουν πάλι σε ιδεολογικό φρουρό.

Στα χρόνια που θα ακολουθήσουν ο ρόλος αυτός θα εκτραχυνθεί απέναντι στους πολίτες που εξαθλιώνονται με ταχείς ρυθμούς, σε ρόλο πραιτοριανού που προστατεύει την εξουσία. Μια εξουσία που δεν εκπορεύεται, δεν πηγάζει από το Λαό, όπως ορίζει το Σύνταγμα αλλά από εξωθεσμικές δυνάμεις.

Η ατιμωρησία των αστυνομικών από την δικαστική και πολιτική ηγεσία όταν παρεκκλίνουν των καθηκόντων τους έχει σκοπό να ισχυροποιείται η ίδια η ιδέα της εξουσίας έναντι κυρίως των πολιτών. Το κράτος ως τέτοια ιδέα επιβάλλει τον εαυτό του έναντι του νόμου προβάλλοντας ως νομιμοποιητική αρχή την ισχύ του να ασκεί βία. Πολλές φορές μάλιστα η βία ασκείται από ένστολους που χωρίς διακριτικά χάνονται στην ανωνυμία της ομοιομορφίας της ολοπρόσωπης μάσκας. Μια νέα επινοημένη ιδιότυπη ασυλία. Μια ασυλία κατά πολύ χειρότερη από το «περίεργο» ιδιώνυμο της κουκούλας, αφού η πολιτεία αντί να εκπροσωπείται επώνυμα και υπεύθυνα από τους εντεταλμένους της επιλέγει ένα θολό ρόλο προστασίας/καταστολής.

Είναι όμως αυτά αρκετά ώστε να δικαιολογήσουν τα βίαια επεισόδια και όποια φαινόμενα παρατηρήθηκαν; Η αλήθεια είναι ότι με τα επεισόδια ξεσπάει μια οργή που δεν έχει που να διοχετευτεί. Μια οργή που είναι ένα κοινωνικό και μόνο φαινόμενο, μια αντίδραση σε αυτό που ήταν, που είναι (και που ερχόταν γοργά – μόλις δύο χρόνια μετά - αλλά δεν το γνωρίζαμε ακόμη).

Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που όλα κινούνται γύρω από μια εξουσία που παρά τα σκάνδαλα, την κακοδιαχείριση, την αδιαφάνεια, το ρουσφέτι, την δικτατορία της μετριότητας μέσα από τα στεγανά, την χειραγώγηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης με τη διαπλοκή μαζί τους, τον συγχρωτισμό των πολιτικών ταγών με τους οικονομικά ισχυρούς, των (παρα)δικαστικών, (παρα)εκκλησιαστικών, των (παρα)πολιτικών, των (παρα)κρατικών, του υποκόσμου, τη διαπλοκή όλων αυτών κανείς δεν τιμωρείται, τότε δεν διαφαίνεται κάποιο μέλλον για τους πολίτες της χώρας, ειδικά για το πιο δημιουργικό κομμάτι της, τους νέους.

Σε ένα σύστημα που στηρίζει και ενισχύει αυτούς που δημιουργούν τις κρίσεις, που επιδιώκει την αποκοπή των πολιτών από την εξουσία, που με τη στάση του υποκινεί την καταστροφή του όποιου φυσικού περιβάλλοντος, το κάψιμο των δασών, που προάγει το χρήμα ως στόχο και την ατομική οικονομική ευμάρεια ως αυτοσκοπό, που κανόνας του στην πράξη είναι το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», και διατυμπανίζει «το νόμιμο είναι και ηθικό», που ξεπουλά το δημόσιο πλούτο και παρόλα αυτά μεγαλώνει το χρέος του κάθε Έλληνα υποθηκεύοντας το όποιο μέλλον, που το ενδιαφέρει μόνο η επιβίωσή του ως έχει, που υποβαθμίζει ότι υποχρεούται να κρατήσει στον έλεγχό του (παιδεία – υγεία - ασφάλιση), ώστε τελικά να κάνουν business οι κομματικοί υποστηρικτές του ιδιωτικού τομέα.

Από την άλλη μεριά έφηβοι και νέοι που μεγαλώνουν σε μέγα-αστικά περιβάλλοντα, χωρίς φύση, χωρίς ηρεμία, χωρίς παιχνίδι, με μια χρησιμοθηρική παιδεία και το άγχος ενός καταπιεστικού συστήματος εξετάσεων, για σπουδές χωρίς αντίκρισμα, χωρίς επιλογή και χωρίς όραμα. Να έχουν να προσβλέπουν μόνο στην είσοδό τους σε μια αγοραία  κοινωνία και νοοτροπία, χωρίς αξιοπρέπεια χωρίς μέλλον, χωρίς καμία ελπίδα συμμετοχής στα τεκταινόμενα – προνόμιο των παρατρεχάμενων των παρακοιμώμενων, των κάθε λογής αναξίων.

Υποχρεωμένοι να υπάρξουν σε μια κοινωνία που βρίσκεται σε δανεική αποχαύνωση, σε διαρκή ύπνωση. Μια κοινωνία που εκπαιδεύεται να βλέπει τον εαυτό της σε ριάλιτυ, να εκτονώνεται στο γήπεδο, να αναπτύσσει υπέρμετρο ατομικισμό. Τελικά ο κάθε πολίτης μαθαίνει να κοιτά τη δουλειά του, να φοβάται μη χάσει τη δουλεία του. Εκπαιδευόταν από τους «ηγέτες» του για χρόνια να κουρνιάζει στη θαλπωρή των δανείων και των καρτών, των επιτοκίων και των μετοχοδανείων. Να χάνει τελικά το νόημα της ύπαρξης και την επιθυμία όσο και ικανότητα του κοινωνείν.

Και βλέπει ο έφηβος, ο νέος και ο λίγο μεγαλύτερος το μέλλον του αναίτιο, χωρίς σημασία και σημαντικότητα. Δεν του αρέσει να γίνει και ο ίδιος το είδος του ανθρώπου που χλευάζει και αποστρέφεται, όπως αυτοί που έχουν νοητικά πιαστεί στα βρόχια αυτού του σκεπτικού.

Νομοτελειακά λοιπόν, όταν ένας εκπρόσωπος της «δημόσιας» και της «ιδιωτικής» εξουσίας παρεκτραπεί δίνει αφορμή να βρει η οργή το δρόμο της και να ξεσπάσει κυρίως πάνω στους εκπροσώπους της αγοραίας φιλοσοφίας, τις τράπεζες, αλλά και των καταστημάτων γενικότερα (επί δικαίων και αδίκων – αδίκων αν η απάθεια δεν είναι συμμετοχή).

Το φαινόμενο των συγκεκριμένων ξεσπασμάτων βίας δεν αναλύθηκε ποτέ ευρέως, ειδικά από τους κρατούντες. Επιλέγουν να κρατούν την οπτική της αντιπαράθεσης μικρών μειοψηφιών που επιζητούν την αποσταθεροποίηση της κοινωνίας. Το πρόβλημα είναι ότι ως κοινωνία θεωρούν τον μικρό γυάλινο κόσμο που ζουν. Δεν αντιλαμβάνονται ότι οι πρώτοι που θα αντιδράσουν είναι αυτοί που έχουν πιο ευαίσθητα κριτήρια ώστε να συναισθανθούν τα αδιέξοδα που οδηγούν οι προβληματικές δομές ενός συστήματος. Το θέμα προφανώς δεν είναι η βία αλλά εκείνες οι συνθήκες που την δημιουργούν ως κοινωνικό φαινόμενο. Με το πέρασμα του χρόνου μεγάλο τμήμα της κοινωνίας αν δεν την επικροτεί, φτάνει να την ανέχεται. Ακόμη και εκείνη η βάση που κινείται συντηρητικά συνήθως, στην περίοδο που αισθανθεί το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο να απειλεί την ύπαρξή της μετατοπίζεται σε πιο ακραίες θέσεις.

Βέβαια το 2008 η κρίση δεν είχε πλήξει την Ελλάδα και η βάση αυτή, ο «κοσμάκης», οι «νοικοκυραίοι» όπως τον βαφτίζουν τα μέσα, αυτοί που παρακαλούσαν πάντα έστω για «ένα λοχία να βάλει τάξη» ώστε τα κοινονικοοικονομικά κεκτημένα να μην απειληθούν, ήταν αρκετά μεγάλη. Όμως αυτοί είναι που ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους, δεν έχουν όραμα, ίσως μισούν και αυτούς που έχουν, και δεν τους νοιάζει στην πραγματικότητα το μέλλον. Προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι το μέλλον της χώρας/Λαού και όχι η περιουσία του "κυρ Παντελή" κατά το γνωστό τραγούδι.

Όσο για αυτό που λένε κάποιοι πολιτικοί μας, ότι βάλλεται η δημοκρατία, θα έπρεπε να πληροφορηθούν ότι Δημοκρατία ονομάζεται το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία δεν την ασκούν οι λίγοι αλλά όλος ο Λαός και δεν έχει σχέση με το σημερινό πολίτευμα που συμμετέχουν κάποιοι λίγοι και συνδιαλέγονται μόνο με τους ισχυρούς του χρήματος.

Δεν είναι δημοκρατία η επίφαση της ψηφοφορίας κάθε τέσσερα έτη, όπως θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο.

Κάτω από άλλες συνθήκες, στο ίδιο πάντα σύστημα που προσφέρει  στους ισχυρούς τον δημόσιο πλούτο, που βάζει τους ίδιους πάντα να πληρώσουν τα λάθη ή τα «λάθη» των ισχυρών, που αναγνωρίζει μόνο αριθμούς και όχι ανθρώπους, τα γεγονότα αυτά είναι φυσικό να επαναληφθούν. Με τον τρόπο που εξελίχθηκαν τα πράγματα, η έκρηξη θα είναι πιο βίαιη και πιο καταστροφική. Πιο επικίνδυνη για το σύστημα διαχείρισης της εξουσίας.

Και η επόμενη φορά ήταν η 28^η Οκτωβρίου 2011, μια ημερομηνία με δικό της κεφάλαιο...