"Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε μη όντων ως ουκ έστιν"
"Ολων των αξιών (ποιοτήτων) μέτρο είναι ο άνθρωπος, αυτών που υπάρχουν, για το ότι υπάρχουν και αυτών που δεν υπάρχουν, για το ότι δεν υπάρχουν"
"Ολων των αξιών (ποιοτήτων) μέτρο είναι ο άνθρωπος, αυτών που υπάρχουν, για το ότι υπάρχουν και αυτών που δεν υπάρχουν, για το ότι δεν υπάρχουν"
Εχω γράψει πολλές φορές ότι θεωρώ το, επικρατών αυτή τη χρονική περίοδο, καπιταλιστικό σύστημα ή σύστημα της ελεύθερης αγοράς ή φιλελεύθερο ή όπως και να το ονομάζουν ασύμβατο με τον άνθρωπο και επικίνδυνο για την επιβίωσή του. Το ίδιο θεωρώ για όλα τα συστήματα που έχουν ως βάση της θεωρίας τους την οικονομική διάσταση.
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι το χρήμα είναι η αναγκαιότητα της ανταλλακτικής αξίας (διότι δεν μπορεί ο κτίστης να πληρωθεί από τον γεωργό που του χτίζει το σπίτι σε πορτοκάλια) αλλά στην πραγματικότητα είναι αφηρημένη η αξία του και δεν θα πρέπει να αποθησαυρίζουμε με κάτι αφηρημένο όπως επίσης δεν θα έπρεπε η αξία των προϊόντων που ανταλλάσσονται να ξεφευγουν από τη χρηστική τους αξία.
Κι όμως παρά την φιλοσοφική (δεν θα τη θέσω σε πραγματιστικές συνθήκες διότι δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τον κόσμο του Αριστοτέλη και έχουμε μεγαλώσει με άλλου είδους σκέψεις) θεώρηση του Αριστοτέλη κάποιες από τις αρχές του καπιταλισμού υπάρχουν και στον κόσμο της άμεσης Δημοκρατίας της Αθήνας.
Λέει ο Ξενοφώντας στον "Οικονομικό" του ότι όταν η περίοδος καρποφορίας πάει καλά και υπάρχει πλεόνασμα αγαθών τότε η τιμή τους πέφτει, αλλιώς σε περιόδους δύσκολες με έλλειψη προϊόντων οι τιμές αυξάνονται. Από αυτή την προσσέγγιση βλέπουμε για πρώτη φορά στην ιστορία την καταγραφή της θεωρίας της προσφοράς και ζήτησης, βασικής αρχής του καπιταλισμού - όπως λένε οι καπιταλιστές.
Προσωπικά θεωρώ ότι το ζήτημα προσφοράς και ζήτησης είναι αληθές και εκφράζεται παντού στη φυσική διαδικασία, δεν είναι κάτι που ανακάλυψε ο καπιταλισμός (ούτε καν το κατέγραψε πρώτος). Όταν τα θηράματα είναι λίγα σε ένα περιβάλον τότε οι κυνηγοί τους μοχθούν και ανταγωνίζονται πολύ σκληρά για να βρουν τροφή. Επειδή δεν έχουν επινοήσει ανταλλακτήριο μέσο (δηλαδή νόμισμα) ανεβαίνει το διαβάθμιση δυσκολίας ευρέσεως τροφής. Το ίδιο ακριβώς πράγμα.
Όμως υπάρχουν και άλλες ουσιώδεις διαφορές που ξεφεύγουν από τη φυσική διαδικασία ή αναγκαιότητα. Στο σημείο αυτό πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι η δική μου κοσμοθεώρηση δεν βλέπει ούτε τοποθετεί τον άνθρωπο έξω από το φυσικό κόσμο ή διαδικασία. Είμαστε προϊόν φυσικής εξέλιξης και φτάσαμε σε ένα επίπεδο εφυΐας που μας έδωσε αυτοσυνειδησία και ικανότητα λογικής σκέψης. Σίγουρα με αυτά τα κριτήρια στεκόμαστε πάνω από τα άλλα είδη, διότι θέτοντας αυτά τα κριτήρια δημιουργούμε μόνοι μας την πυραμοειδή μορφή που μας βάζει στην κορυφή. Ίσως να έχουμε δίκιο. Για μένα το ασύγκριτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου είναι η αφηρημένη σκέψη που δημιουργεί ποίηση και έπινοεί την θεωρία της σχετικότητας. Αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα. Απλώς ας κρατήσουμε ότι με όρους διάρκειας επιβίωσης οι δεινόσαυροι, αν και εξαφανίστηκαν, κυριάρχησαν για πολλαπλάσιο διάστημα από το είδος μας και με όρους δυνατότητας επιβίωσης οι κατσαρίδες και οι ιοί (που τους μοιάζουμε σε συμπεριφορικό μοντέλο) είναι πιο ικανά όντα.
Ας γυρίσουμε όμως στον καπιταλισμό (κυρίως, αλλά και στα άλλα συστήματα που ως βάση τους έχουν την οικονομική διάσταση). Λένε οι σημερινοί κρατούντες (και οι θεωρητικοί του συστήματος) ότι το σύστημα αυτό είναι αποτελεσματικό, δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να δώσει όλες τις δυνάμεις του για να επιτύχει και μέσω της ατομικής επιτυχίας. Individual και όχι personal - έχει διαφορά η λέξη "ατομική" που χρησιμοποιείται και όχι η λέξη "προσωπική". Υπάρχει μια λεπτή διαφορά ανάμεσα στην ατομικότητα και στην προσωπικότητα που κατάφερα να διαμορφώσω μόλις πρόσφατα. Ενώ και τα δυο υποδηλώνουν το άτμητο όσο και ολοκληρωμένο μέλος μιας κοινωνίκής δομής στην περίπτωσή μας, η ατομικότητα αναφέρεται περισότερο στο μέλος αυτό ως οντότητα που υπάρχει αυτόνομα ίσως και ανεξάρτητα από την όποια κοινωνική δομή. Η λέξη προσωπικότητα όμως παίρνει άλλη διάσταση, πιο πολύπλοκη. Δεν καθορίζει απλώς ύπαρξη αλλά ανάγκη διαδραστηκότητας για την μορφοποίησή της και την ανάπτυξή της.
Αυτή η ειδοποιός διαφορά στην εννοιολογική προσέγγιση της φύσης του ανθρώπου είναι που κάνει το σύστημα που κυριαρχεί προβληματικό. Διότι βασίζει την ύπαρξη-επιβίωσή του όσο και την εξέλιξή του (και τα δυο φυσικές έννοιες) σε μια ατομικότητα χωρίς ανάγκη προσωπικότητας, δηλαδή δράσης χωρίς την λειτουργία μιας διαδραστικής σχέσης με την κοινωνία (τις άλλες προσωπικότητες) που επηρεάζουν, αντανακλούν, παραμορφώνουν, ταυτίζονται ή αποκλίνουν και εν τέλη διαχέονται μέσα σε μας όπως εμείς σε αυτούς και αλληλο-καθορίζουν τις προτεραιότητές της αλληλεξάρτησης αυτής.
Ο homo-economicus λοιπόν είναι ένα πλάσμα υποκινούμενο από το προσωπικό συμφέρον – πράγμα που οι θεωρητικοί του καπιταλισμού όχι μόνο δεν αρνούνται αλλά καυχώνται γι’αυτό- και αυτό του δίνει μια ισχυρότερη ώθηση στο να εξελιχθεί και μαζί του να εξελίξει τους υπόλοιπους individuals.
Δεν θα σταθώ στο ηθικά προβλήματα αυτής της κατάστασης διότι η ηθική είναι κάτι μάλλον ρευστό στο πέρασμα του χρόνου που έχει σκοπό την εφαρμογή άγραφων νόμων-κανόνων και αναστολών για την εύρυθμη συμβίωση των ανθρώπων.
Προτιμώ να αναφέρω ένα παράδειγμα που θα άπτεται της λογικής και σε μια πρόσφατη δράση με δίκαιο αίτημα, στην ώρα της Γης με το κλείσιμο του ρεύματος.
Γνωρίζουμε πολύ καλά τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, αυτοί που δεν το παραδέχονται εθελοτυφλούν ή δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα, και όλοι ξέρουμε ότι με την –έστω ανούσια- δράση οι πολίτες της Γης (του δυτικού κόσμου κυρίως) αντιλαμβάνονται ένα πρόβλημα που ξεφεύγει από οποιοδήποτε ηθικό ή φιλοσοφικό πρόβλημα και επηρεάζει τον ίδιο τον πρήνα της φυσικής μας ύπαρξης ως είδος – και πολλών άλλων ειδών μαζί μας.
Όλοι λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι κλείνουν τα φώτα σε ένδειξη διαμαρτυρίας και απαιτούν μέτρα για αντιστροφή των γεγονότων που προαναφέραμε. Αυτό σε απλή φυσική και μαθηματικά σημαίνει –ανεξάρτητα τι επιρροή θα έχει στην καθημερινότητα και στη ζωή του ανθρώπου εν γένει – μείωση εκπομπών και ορθή διαχείριση και σίγουρα όχι σπατάλη ενέργειας (άρα και πόρων).
Στον καπιταλισμό όμως δεν υφίσταται αυτή η λογική. Η τιμή αντανακλά την επάρκεια ή όχι των πόρων και όχι την δυνατότητα χρήσης τους. Παράδειγμα ο χρυσός, ένα μέταλλο που δεν έχει σχεδόν καμία πρακτική ή χρηστική αξία και είναι πανάκριβο λόγω της σπανιότητάς του.
Και συνεχίζω στο παράδειγμά μου. Ένας ιδιοκτήτης ιδιωτικής εταιρίας ηλεκτρισμού (και της δημόσιας που είναι εισηγμένη και τείνει να χάσει την διάσταση της κοινής οφελείας) τι θα εφαρμόσει για να περιορίσει τη σπατάλη ακόμη και να μειώσει την χρήση ενεργείας όταν αυτό σημαίνει τη μείωση ακόμη και ελαχιστοποίηση κερδών του (του βασικού κινήτρου του επιχειρηματία δηλαδή).
Είναι σαν να λέμε ότι το σύστημα θα επιδιώξει την ακύρωσή του για να δράσει προς το κοινό καλό.
Δεν γίνεται βέβαια αυτό. Καμιά ατομικότητα δεν θα το επιτρέψει. Σε πιο ηθικό επίπεδο, και σε πιο πραγματικό όσο και διαβρωμένο, επιχειρήσεις ιδιωτικών φυλακών στην Αμερική χρημάτιζαν δικαστές ώστε να επιβάλουν τις υψηλότερες δυνατόν ποινές σε ανήλικους ώστε να ανεβάζουν τα κέρδη τους.
(Οποίος ξεπεσμός για το θεσμό. Αυτό όμως είναι ζήτημα άλλης μεν, σχετικής δε, ανάλυσης κατά πόσο ο θεσμός, δηλαδή η πρακτική μιας ιδέας, τέλειας και άφθαρτης με την πλατωνική έννοια, πρέπει συνεχώς να ελέγχεται και ως πρακτική με τις εκάστοτε συνθήκες και να μην τίθονται οι εκπρόσωποί του στο απυρόβλητο συγχεόμενοι με την ιδέα. Ο δικαστής δεν είναι δικαιοσύνη).
Λέω σε προηγούμενη ανάρτηση ότι όλα αυτά τα κατάλαβαν, ή καλλίτερα κάτω από την πίεση του πολιτικού κόστους και της επικείμενης απειλής κατάρρευσης του συστήματος αναγκάστηκαν να τα πουν, οι πολιτικοί ηγέτες του συστήματος – γιατί οι οικονομικοί ήταν απασχολημένοι να παίρνουν μπόνους από τις κρατικές επιδοτήσης επιβραβεύοντας την αποτυχία τους.
Και γυρίζουμε στην αρχική ρήση του Αριστοτέλη ότι τα χρήματα θα έπρεπε να έχουν ανταλλακτική αξία της πραγματικής – χρηστικής τιμής του προϊόντος και δεν θα έπρεπε τα ίδια να είναι το μέσο πλουτισμού.
Ίσως ακόμη θα πρέπει πια να κάνουμε το επόμενο βήμα στην εξέλιξή μας σε ένα νέο είδος κοινωνίας.
Βέβαια μπορεί αυτό να είναι το τελικό στάδιο της κυριαρχίας μας ως είδος στον πλανήτη και θα πρέπει να αυτοκαταστραφούμε ώστε να επιβιώσει η ζωή.
Κανείς δεν γνωρίζει. Το σίγουρο είναι ότι οδηγήσαμε τα πράγματα εκτός της Φύσης και της φύσης μας και αρρωστήσαμετις ψυχές μας.
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι το χρήμα είναι η αναγκαιότητα της ανταλλακτικής αξίας (διότι δεν μπορεί ο κτίστης να πληρωθεί από τον γεωργό που του χτίζει το σπίτι σε πορτοκάλια) αλλά στην πραγματικότητα είναι αφηρημένη η αξία του και δεν θα πρέπει να αποθησαυρίζουμε με κάτι αφηρημένο όπως επίσης δεν θα έπρεπε η αξία των προϊόντων που ανταλλάσσονται να ξεφευγουν από τη χρηστική τους αξία.
Κι όμως παρά την φιλοσοφική (δεν θα τη θέσω σε πραγματιστικές συνθήκες διότι δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τον κόσμο του Αριστοτέλη και έχουμε μεγαλώσει με άλλου είδους σκέψεις) θεώρηση του Αριστοτέλη κάποιες από τις αρχές του καπιταλισμού υπάρχουν και στον κόσμο της άμεσης Δημοκρατίας της Αθήνας.
Λέει ο Ξενοφώντας στον "Οικονομικό" του ότι όταν η περίοδος καρποφορίας πάει καλά και υπάρχει πλεόνασμα αγαθών τότε η τιμή τους πέφτει, αλλιώς σε περιόδους δύσκολες με έλλειψη προϊόντων οι τιμές αυξάνονται. Από αυτή την προσσέγγιση βλέπουμε για πρώτη φορά στην ιστορία την καταγραφή της θεωρίας της προσφοράς και ζήτησης, βασικής αρχής του καπιταλισμού - όπως λένε οι καπιταλιστές.
Προσωπικά θεωρώ ότι το ζήτημα προσφοράς και ζήτησης είναι αληθές και εκφράζεται παντού στη φυσική διαδικασία, δεν είναι κάτι που ανακάλυψε ο καπιταλισμός (ούτε καν το κατέγραψε πρώτος). Όταν τα θηράματα είναι λίγα σε ένα περιβάλον τότε οι κυνηγοί τους μοχθούν και ανταγωνίζονται πολύ σκληρά για να βρουν τροφή. Επειδή δεν έχουν επινοήσει ανταλλακτήριο μέσο (δηλαδή νόμισμα) ανεβαίνει το διαβάθμιση δυσκολίας ευρέσεως τροφής. Το ίδιο ακριβώς πράγμα.
Όμως υπάρχουν και άλλες ουσιώδεις διαφορές που ξεφεύγουν από τη φυσική διαδικασία ή αναγκαιότητα. Στο σημείο αυτό πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι η δική μου κοσμοθεώρηση δεν βλέπει ούτε τοποθετεί τον άνθρωπο έξω από το φυσικό κόσμο ή διαδικασία. Είμαστε προϊόν φυσικής εξέλιξης και φτάσαμε σε ένα επίπεδο εφυΐας που μας έδωσε αυτοσυνειδησία και ικανότητα λογικής σκέψης. Σίγουρα με αυτά τα κριτήρια στεκόμαστε πάνω από τα άλλα είδη, διότι θέτοντας αυτά τα κριτήρια δημιουργούμε μόνοι μας την πυραμοειδή μορφή που μας βάζει στην κορυφή. Ίσως να έχουμε δίκιο. Για μένα το ασύγκριτο χαρακτηριστικό του ανθρώπου είναι η αφηρημένη σκέψη που δημιουργεί ποίηση και έπινοεί την θεωρία της σχετικότητας. Αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα. Απλώς ας κρατήσουμε ότι με όρους διάρκειας επιβίωσης οι δεινόσαυροι, αν και εξαφανίστηκαν, κυριάρχησαν για πολλαπλάσιο διάστημα από το είδος μας και με όρους δυνατότητας επιβίωσης οι κατσαρίδες και οι ιοί (που τους μοιάζουμε σε συμπεριφορικό μοντέλο) είναι πιο ικανά όντα.
Ας γυρίσουμε όμως στον καπιταλισμό (κυρίως, αλλά και στα άλλα συστήματα που ως βάση τους έχουν την οικονομική διάσταση). Λένε οι σημερινοί κρατούντες (και οι θεωρητικοί του συστήματος) ότι το σύστημα αυτό είναι αποτελεσματικό, δίνει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να δώσει όλες τις δυνάμεις του για να επιτύχει και μέσω της ατομικής επιτυχίας. Individual και όχι personal - έχει διαφορά η λέξη "ατομική" που χρησιμοποιείται και όχι η λέξη "προσωπική". Υπάρχει μια λεπτή διαφορά ανάμεσα στην ατομικότητα και στην προσωπικότητα που κατάφερα να διαμορφώσω μόλις πρόσφατα. Ενώ και τα δυο υποδηλώνουν το άτμητο όσο και ολοκληρωμένο μέλος μιας κοινωνίκής δομής στην περίπτωσή μας, η ατομικότητα αναφέρεται περισότερο στο μέλος αυτό ως οντότητα που υπάρχει αυτόνομα ίσως και ανεξάρτητα από την όποια κοινωνική δομή. Η λέξη προσωπικότητα όμως παίρνει άλλη διάσταση, πιο πολύπλοκη. Δεν καθορίζει απλώς ύπαρξη αλλά ανάγκη διαδραστηκότητας για την μορφοποίησή της και την ανάπτυξή της.
Αυτή η ειδοποιός διαφορά στην εννοιολογική προσέγγιση της φύσης του ανθρώπου είναι που κάνει το σύστημα που κυριαρχεί προβληματικό. Διότι βασίζει την ύπαρξη-επιβίωσή του όσο και την εξέλιξή του (και τα δυο φυσικές έννοιες) σε μια ατομικότητα χωρίς ανάγκη προσωπικότητας, δηλαδή δράσης χωρίς την λειτουργία μιας διαδραστικής σχέσης με την κοινωνία (τις άλλες προσωπικότητες) που επηρεάζουν, αντανακλούν, παραμορφώνουν, ταυτίζονται ή αποκλίνουν και εν τέλη διαχέονται μέσα σε μας όπως εμείς σε αυτούς και αλληλο-καθορίζουν τις προτεραιότητές της αλληλεξάρτησης αυτής.
Ο homo-economicus λοιπόν είναι ένα πλάσμα υποκινούμενο από το προσωπικό συμφέρον – πράγμα που οι θεωρητικοί του καπιταλισμού όχι μόνο δεν αρνούνται αλλά καυχώνται γι’αυτό- και αυτό του δίνει μια ισχυρότερη ώθηση στο να εξελιχθεί και μαζί του να εξελίξει τους υπόλοιπους individuals.
Δεν θα σταθώ στο ηθικά προβλήματα αυτής της κατάστασης διότι η ηθική είναι κάτι μάλλον ρευστό στο πέρασμα του χρόνου που έχει σκοπό την εφαρμογή άγραφων νόμων-κανόνων και αναστολών για την εύρυθμη συμβίωση των ανθρώπων.
Προτιμώ να αναφέρω ένα παράδειγμα που θα άπτεται της λογικής και σε μια πρόσφατη δράση με δίκαιο αίτημα, στην ώρα της Γης με το κλείσιμο του ρεύματος.
Γνωρίζουμε πολύ καλά τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, αυτοί που δεν το παραδέχονται εθελοτυφλούν ή δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα, και όλοι ξέρουμε ότι με την –έστω ανούσια- δράση οι πολίτες της Γης (του δυτικού κόσμου κυρίως) αντιλαμβάνονται ένα πρόβλημα που ξεφεύγει από οποιοδήποτε ηθικό ή φιλοσοφικό πρόβλημα και επηρεάζει τον ίδιο τον πρήνα της φυσικής μας ύπαρξης ως είδος – και πολλών άλλων ειδών μαζί μας.
Όλοι λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι κλείνουν τα φώτα σε ένδειξη διαμαρτυρίας και απαιτούν μέτρα για αντιστροφή των γεγονότων που προαναφέραμε. Αυτό σε απλή φυσική και μαθηματικά σημαίνει –ανεξάρτητα τι επιρροή θα έχει στην καθημερινότητα και στη ζωή του ανθρώπου εν γένει – μείωση εκπομπών και ορθή διαχείριση και σίγουρα όχι σπατάλη ενέργειας (άρα και πόρων).
Στον καπιταλισμό όμως δεν υφίσταται αυτή η λογική. Η τιμή αντανακλά την επάρκεια ή όχι των πόρων και όχι την δυνατότητα χρήσης τους. Παράδειγμα ο χρυσός, ένα μέταλλο που δεν έχει σχεδόν καμία πρακτική ή χρηστική αξία και είναι πανάκριβο λόγω της σπανιότητάς του.
Και συνεχίζω στο παράδειγμά μου. Ένας ιδιοκτήτης ιδιωτικής εταιρίας ηλεκτρισμού (και της δημόσιας που είναι εισηγμένη και τείνει να χάσει την διάσταση της κοινής οφελείας) τι θα εφαρμόσει για να περιορίσει τη σπατάλη ακόμη και να μειώσει την χρήση ενεργείας όταν αυτό σημαίνει τη μείωση ακόμη και ελαχιστοποίηση κερδών του (του βασικού κινήτρου του επιχειρηματία δηλαδή).
Είναι σαν να λέμε ότι το σύστημα θα επιδιώξει την ακύρωσή του για να δράσει προς το κοινό καλό.
Δεν γίνεται βέβαια αυτό. Καμιά ατομικότητα δεν θα το επιτρέψει. Σε πιο ηθικό επίπεδο, και σε πιο πραγματικό όσο και διαβρωμένο, επιχειρήσεις ιδιωτικών φυλακών στην Αμερική χρημάτιζαν δικαστές ώστε να επιβάλουν τις υψηλότερες δυνατόν ποινές σε ανήλικους ώστε να ανεβάζουν τα κέρδη τους.
(Οποίος ξεπεσμός για το θεσμό. Αυτό όμως είναι ζήτημα άλλης μεν, σχετικής δε, ανάλυσης κατά πόσο ο θεσμός, δηλαδή η πρακτική μιας ιδέας, τέλειας και άφθαρτης με την πλατωνική έννοια, πρέπει συνεχώς να ελέγχεται και ως πρακτική με τις εκάστοτε συνθήκες και να μην τίθονται οι εκπρόσωποί του στο απυρόβλητο συγχεόμενοι με την ιδέα. Ο δικαστής δεν είναι δικαιοσύνη).
Λέω σε προηγούμενη ανάρτηση ότι όλα αυτά τα κατάλαβαν, ή καλλίτερα κάτω από την πίεση του πολιτικού κόστους και της επικείμενης απειλής κατάρρευσης του συστήματος αναγκάστηκαν να τα πουν, οι πολιτικοί ηγέτες του συστήματος – γιατί οι οικονομικοί ήταν απασχολημένοι να παίρνουν μπόνους από τις κρατικές επιδοτήσης επιβραβεύοντας την αποτυχία τους.
Και γυρίζουμε στην αρχική ρήση του Αριστοτέλη ότι τα χρήματα θα έπρεπε να έχουν ανταλλακτική αξία της πραγματικής – χρηστικής τιμής του προϊόντος και δεν θα έπρεπε τα ίδια να είναι το μέσο πλουτισμού.
Ίσως ακόμη θα πρέπει πια να κάνουμε το επόμενο βήμα στην εξέλιξή μας σε ένα νέο είδος κοινωνίας.
Βέβαια μπορεί αυτό να είναι το τελικό στάδιο της κυριαρχίας μας ως είδος στον πλανήτη και θα πρέπει να αυτοκαταστραφούμε ώστε να επιβιώσει η ζωή.
Κανείς δεν γνωρίζει. Το σίγουρο είναι ότι οδηγήσαμε τα πράγματα εκτός της Φύσης και της φύσης μας και αρρωστήσαμετις ψυχές μας.
Π.
"Και γυρίζουμε στην αρχική ρύση του Αριστοτέλη ότι τα χρήματα θα έπρεπε να έχουν ανταλλακτική αξία της πραγματικής – χρηστικής τιμής του προϊόντος και δεν θα έπρεπε τα ίδια να είναι το μέσο πλουτισμού."
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι τράπεζες χρόνου είναι η έμπρακτη διάψευση της λογικής: "Δεν αμοίβεις τον χτίστη με πορτοκάλια"
"Είμαστε προϊόν φυσικής εξέλιξης και φτάσαμε σε ένα επίπεδο εφυΐας που μας έδωσε αυτοσυνειδησία και ικανότητα λογικής σκέψης. Σίγουρα με αυτά τα κριτήρια στεκόμαστε πάνω από τα άλλα είδη, διότι θέτοντας αυτά τα κριτήρια δημιουργούμε μόνοι μας την πυραμοειδή μορφή που μας βάζει στην κορυφή. Ίσως να έχουμε δίκιο."
Σε αυτό το πράγμα ίσως και να μην έχουμε δίκιο.
Είμαι της γνώμης πως ο άνθρωπος πρέπει να πάψει να είναι το μέτρο. Ο άνθρωπος έχασε πια το μέτρο λόγω υπερπληθυσμού οπότε εμπίπτει αυτόματα στον κανόνα της προσφοράς και της ζήτησης. Καταναλώνουμε περισσότερα απ’ όσα μας προσφέρονται και τούτο έχει γνωστά και σαφή αποτελέσματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια να μετριαστεί το οδυνηρό της κατάρρευσης του πληθυσμού σαφώς επιβάλλεται ν’ αλλάξει και το οικονομικό σύστημα. Ως μέτρο χρημάτων πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο πλανήτης και προς αυτού το όφελος να λειτουργούμε και ως κοινωνία και ως άτομα και ως προσωπικότητες, παντοιοτρόπως δηλαδή . Αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος πρέπει να πάρει την θέση του χρήματος. Να γίνει ο ίδιος χρήμα. Χρήσιμος δηλαδή και χρησιμοποιούμενος οικιοθελώς και εν πλήρη γνώση. Δυστυχώς το να έχεις την πρωτιά στην βιολογική αλυσίδα δεν έχει μόνο καλά. Ή θα είμαστε το πρώτο ον στον πλανήτη που θα συμμετέχει συνειδητά στην εξέλιξη ή θα είμαστε το πρώτο ον που θα ξέρει από τι θα καταστραφεί. Οι θεοί μας βάλανε μπροστά στο δίλλημα, ένα νέο δίλλημα για τους ανθρώπους. Θα ζήσουμε μαζί τους ή θα έχουμε πόλεμο; Έτσι τα βλέπω τα πράγματα.